PYTANIE: Jakie były wierzenia Żydów na temat zmartwychwstania?
ODPOWIEDŹ: Pisarze Starego Testamentu, będący pod natchnieniem, mocno wierzyli w zmartwychwstanie. Ijob wyraża głębokie pragnienie i mocne przekonanie, że doświadczy przebudzenia się w zmartwychwstaniu [1].
Fot. outlawbiblestudent.org
Dawid, gdy mówił proroczo o Mesjaszu, wyrażał ufność w to, że jego dusza wyjdzie z piekła (z szeolu, czyli ze stanu nieświadomości w śmierci) w czasie przebudzenia się w zmartwychwstaniu (Psalm 16:10, [2]). On z ufnością woła: „Gdy się obudzę, nasycony będę obrazem Twojego oblicza” (Psalm 17:15).
Izajasz manifestuje silną wiarę w zmartwychwstanie (Izajasza 26:19). Daniel czyni to również, mówiąc: „Wielu z tych, którzy śpią w prochu ziemi, obudzą się, jedni ku żywotowi wiecznemu, a drudzy na pohańbienie i na wzgardę wieczną” (12:2).
Najwyraźniej pisarze Biblii wierzyli, że jedyna nadzieja na przyszłe życie tkwiła w zmartwychwstaniu ze śmierci. Nigdzie w Starym Testamencie nie znajdziemy nauki o nieśmiertelności duszy. Raczej w jasny sposób Stary Testament naucza odwrotnie. Zobacz np. Psalm 78:50, Księgę Ezechiela 18:4 czy Księgę Kaznodziei 9:5,10 [3]. To wydaje się oczywiste, że na początku Żydzi nie wierzyli w nieśmiertelność ludzkiej duszy.
Encyklopedia Żydowska [tom 6, s. 564, kol. 2 – s. 565] podaje: „Wiara, że dusza kontynuuje swoją egzystencję po śmierci ciała jest raczej filozoficzną lub teologiczną spekulacją, aniżeli zwykłą wiarą i najwyraźniej nie jest nigdzie stanowczo nauczana w Piśmie Świętym. … Wiara w nieśmiertelność duszy przywędrowała do Żydów w wyniku kontaktów z naukami greckimi, a szczególnie z filozofią Platona, jej głównego przedstawiciela, który doszedł do niej poprzez misteria orfickie i eleuzyjskie, z którymi mocno były zmieszane poglądy Babilończyków i Egipcjan. … Przeważająca myśl rabiniczna odnośnie świata przyszłego skłania się do zmartwychwstania świata.„
Wiara w zmartwychwstanie jest wyrażona w żydowskiej liturgii, na przykład w modlitwie porannej „Elohai Neshama”, w modlitwie Amida („Shemoneh Esreh”, [5]), a także w usługach pogrzebowych. Majmonides zawarł to w ostatnim z 13 artykułów wiary: „Wierzę niezachwianie, że nastąpi ożywienie ze śmierci w czasie dogodnym dla Stwórcy, błogosławione imię Jego”. Saadja ben Josef również poświadcza jako fundamentalną wiarę w zmartwychwstanie.
Za czasów Apostoła Pawła Faryzeusze potwierdzali swoją wiarę w zmartwychwstanie, natomiast Saduceusze twierdzili, że zmartwychwstania nie ma. Gdy Paweł nazwał siebie Faryzeuszem, wywodzącym się z tego rodu, i powiedział, że „stoi przed sądem za to, że spodziewa się zmartwychwstania umarłych” wywołało to rozdźwięk między Faryzeuszami i Saduceuszami w radzie żydowskiej, która go przesłuchiwała, w wyniku czego nie mogli dojść do zgody na wydanie go na śmierć [4].
Obecnie wielu Żydów podkreśla ważność przeżycia dobrego życia w dzisiejszym świecie i nie kładzie nacisku na myśli o Mesjaszu, zmartwychwstaniu i nadchodzącym wieku. W tym względzie przypominają oni wielu współczesnych chrześcijan.
_________
[1] Księga Ijoba 14:14-15 – „Gdy człowiek umrze, czy może ożyć? Przez wszystkie dni wyznaczonego mi czasu będę czekał, aż nadejdzie moja zmiana. Wtedy zawołasz, a ja ci odpowiem; zatęsknisz za dziełem swoich rąk.”
Księga Ijoba 19:25 – „Lecz ja wiem, że mój Odkupiciel żyje, i w ostateczny dzień stanie nad prochem.”
[2] Psalm 16:10 – „Nie zostawisz bowiem mojej duszy w grobie i nie dopuścisz swemu Świętemu doznać zniszczenia.”
[3] Psalm 78:50 – „Otworzył drogę dla swego gniewu, nie zachował ich duszy od śmierci, a ich życie wydał zarazie”
Ezechiela 18:4 – „Dusza, która grzeszy, ta umrze.”
Kaznodzieja 9:5,10 – „ponieważ żyjący wiedzą, że umrą, a zmarli niczego zgoła nie wiedzą, zapłaty też więcej już żadnej nie mają, bo pamięć o nich idzie w zapomnienie. (…) Każdego dzieła, które twa ręka napotka, podejmij się według twych sił. Bo nie ma żadnego działania ni rozumienia, ani poznania, ani mądrości w Szeolu, do którego zdążasz.”
[4] Dzieje Apostolskie 23:6-10 – „Wiedząc zaś, że jedna część składa się z saduceuszów, a druga z faryzeuszów, wołał Paweł przed Sanhedrynem: Jestem faryzeuszem, bracia, i synem faryzeuszów, a stoję przed sądem za to, że spodziewam się zmartwychwstania umarłych. Gdy to powiedział, powstał spór między faryzeuszami i saduceuszami i doszło do rozdwojenia wśród zebranych. Saduceusze bowiem mówią, że nie ma zmartwychwstania, ani anioła, ani ducha, a faryzeusze uznają jedno i drugie. Zrobiła się wielka wrzawa, zerwali się niektórzy z uczonych w Piśmie spośród faryzeuszów, wykrzykiwali wojowniczo: Nie znajdujemy nic złego w tym człowieku. A jeśli naprawdę mówił do niego duch albo anioł? Kiedy doszło do wielkiego wzburzenia, trybun obawiając się, żeby nie rozszarpali Pawła, rozkazał żołnierzom zejść, zabrać go spośród nich i zaprowadzić do twierdzy.”
[5] Tzw. „Modlitwa Osiemnastu Błogosławieństw”. Drugie z nich brzmi: „Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, który wskrzesza umarłych!”