Gdy przyjdę do synów izraelskich i powiem im: Bóg ojców waszych posłał mnie do was, a oni mnie zapytają, jakie jest imię jego, to co im mam powiedzieć? Tedy rzekł Bóg do Mojżesza: Jestem, który jestem. Tak powiesz synom Izraelskim: Jestem posłał mnie do was.
(2 Moj.3:13,14)
Zachęcamy do wysłuchania wykładu, który brat Adam Urban wygłosił na spotkaniu zboru w Bydgoszczy, 28.04.2024 r.
Dzisiejszy świat nie przywiązuje wielkiej wagi do imion – ludzie otrzymują takie czy inne imiona głównie po to, by odróżnić jednego od drugiego. W świecie starożytnym panowała opinia, że imię odpowiada pozycji i przymiotom człowieka. Z tego powodu przełomowym momentom w życiu człowieka często towarzyszyła, i niekiedy wciąż towarzyszy, zmiana imienia (por. Jakub na Izrael, Szymon na Piotr, Szaweł na Paweł).
Pytanie Mojżesza przed misją do narodu nie było pytaniem o imię Boga w znaczeniu nazwy własnej (JHVH), gdyż musiało być ono znane i Mojżeszowi i Żydom w Egipcie, skoro znali je inni żyjący dużo wcześniej, np. Ewa – 1 Moj.4:1; Noe – 1 Moj.5:29; ludzie z czasów Nemroda – 1 Moj.10:9; Abraham – 1 Moj.12:8; 14:22; 15:2,7,8; Lot – 1 Moj.19:14.
Potwierdza to też odpowiedź Boga na pytanie Mojżesza, gdyż NIE PRZEDSTAWIA się On Mojżeszowi jako JHVH (bo to imię Mojżesz już znał), lecz OPISUJE Swoje imię – tłumaczy jego głębsze znaczenie. Dowodzi to, że pod terminem imię kryje się coś więcej niż tylko nazwa własna, czego kolejnym potwierdzeniem jest zapis z 2 Moj.6:2,3, gdzie Bóg stwierdza, że Abraham, Izaak i Jakub nie znali Jego imienia JHVH, a przecież znali te 4 spółgłoski jako nazwę własną (na pewno znał je Abraham, a skoro tak, to czy mógł nie znać jej jego syn i wnuk?). W jakim więc znaczeniu nie znali imienia JHVH?
Wyjaśnieniem jest fakt, że słowo imię ma w Biblii więcej znaczeń niż tylko nazwy własnej, którą wszyscy oni znali, lecz nie znali imienia JHVH w innym znaczeniu tego słowa, gdyż jak dotąd ich wiedza o Bogu ograniczona była tylko do tego, że jest On wszechmocny, natomiast imię JHVH mówi o Bogu o wiele więcej, ale to mógł wyjaśnić tylko sam Bóg, co też uczynił – w 2 Moj.3:14 (Jestem, który jestem / Jestem), choć nadal pozostaje ono zagadkowe: Co to znaczy: Jestem, który jestem / Jestem? Co Bóg chciał przez to powiedzieć? Czy Mojżesz i Żydzi zrozumieli to wyjaśnienie?
SIEDEM ZNACZEŃ SŁOWA „IMIĘ”
(na potrzeby tego tematu pokażemy tylko dwa z nich, natomiast wszystkie w wykładzie „Różne znaczenia słowa ‘imię’ w Biblii”)
- Nazwa własna (jak JHVH, Jezus, Paweł, Adam; najbardziej oczywiste znaczenie: 1 Moj. 2:11,13,14,19; 3:20; 4:26.
- Natura (Iz. 62:2; 63:16; Żyd.1:4).
- Cześć (Neh.9:10; Iz.42:8; 48:11; Jer. 32:20; Dan.9:15; Fil.2:9-11).
- Reputacja (2 Moj. 9:16; 5 Moj.22:14,19; Przyp.22:1; Mal. 1:11,14; 1 Tym. 3:7; por. polskie „mieć dobre imię / dbać o dobre imię / odebrać komuś dobre imię / cieszyć się dobrym imieniem”).
- Autorytet, upoważnienie, urząd (2 Moj.5:23; 23:21; 5 Moj.18:19,20; Est.8:8,10; Ps. 118:10,26; 129:8; Jer. 27:15; Mat. 7:22; 10:41-42; 21:9; Dz. 3:16; 8:16; 19:5; 1 Kor. 1:13,15; Jak. 5:14; por. polskie „występować/mówić/czynić coś w czyimś imieniu”).
- Dzieło, sprawa (1 Król. 8:16-20,29; Mich.4:5; Dz.21:13; Obj. 2:13; 14:1; 22:4; por. polskie „w imię dobrze pojętej współpracy / w imię zasad”).
- Charakter (Ps.34:4; 111:9; Iz.29:23; 52:5,6; Jer.23:27; Obj.3:5; por. polskie „splamić swoje imię”).
Mat. 28:19 (trzy uwagi do tego wersetu):
- nie „czyńcie uczniami wszystkie narody”, bo to nigdy nie było i nie jest celem Boga ani Jezusa, lecz głoście „na świadectwo”, „czyniąc uczniów z wszystkich narodów”, już nie tylko z Żydów jak do Jezusa (por. Mat.24:14; Dz.17:30);
- gdyby wyrażeniu „w imię” = w charakter nadać znaczenie „w imieniu = z upoważnienia, jak jest to niekiedy oddawane, byłoby to poparciem dla błędu o trójcy;
- zamek „je” w w.19 i 20 powinien brzmieć „ich”, gdyż w grece jest rodzaju męskiego, jak „uczniowie”, nie nijakiego, jak „narody”, gdyż Jezus nie zalecał ani chrzcić wszystkie narody, ani uczyć je przestrzegać wszystkiego, co przykazał uczniom, którzy jako jedyni mieli być celami / obiektami chrzczenia i nauczania Jego nauk”.
Teraz jesteśmy gotowi przyjrzeć się Boskiemu wyjaśnieniu Jego imienia JHVH:
JESTEM, KTÓRY JESTEM
ehjeh asher ehjeh
Trzykrotnie powtórzony czasownik “jestem” pochodzi od hebrajskich czasowników havah, hayah (być, istnieć, stawać się). W w.14 jest on użyty w 1 os.lp., gdyż Bóg mówi o sobie, natomiast forma Jahwe z w.15 i wielu innych jest w 3 os.lp i znaczy On jest.
Dlaczego wymowa Jahwe wydaje się lepsza od Jehowa?
Ponieważ w hebrajskim jest inne słowo podobne do havah (być): hovah, którego znaczenie to ruina, upadek, katastrofa, nieszczęście. Są tacy, którzy wskazują na to słowo jako źródło pochodzenia imienia Jehowa, argumentując, że imię to oznacza kogoś, kto niszczy, rujnuje – burzyciel, niszczyciel, gdyż właśnie takie mają wyobrażenie o Bogu; dlatego lepsza wydaje się forma Jahwe (On jest), która prawdopodobnie była też używana w wymowie przez dawnych Izraelitów, choć nikt tego dzisiaj nie jest w stanie stwierdzić.
Problem bierze się z faktu, że hebrajski alfabet miał i do dziś ma tylko spółgłoski (22), a samogłoski były i są dodawane dopiero w czasie wymawiania słów, więc patrząc na zapis hebrajskiego słowa, trudno odgadnąć jego wymowę, a zależnie od tego, jakie doda się samogłoski, można uzyskać odmienne znaczenia lub skojarzenia, jak w przypadku JHWH czytanego jako Jahwe lub jako Jehowa (por. Amos 9:12 – Edom czy Adam).
Ale dlaczego Bóg tak dziwnie o sobie się wyraził, powtarzając ten sam czasownik 2 razy,
a następnie dodając go oddzielnie jeszcze raz: Jestem, który jestem + Jestem?
Jest to hebrajski sposób przekazywania pewnego znaczenia, stosowany także w innych zapisach Biblii
(potrzebne dosłowne tłumaczenie):
2 Moj.4:13: BW: poślij kogo innego; UBG: poślij tego, kogo masz posłać; dosłownie: poślij, kogo poślesz (= poślij, kogo chcesz);
1 Sam.23:13: BW: tułali się tu i tam; UBG: udali się, gdzie mogli; Kody: chodzili, gdzie ich poniosło; dosłownie: chodzili, gdzie chodzili (= chodzili, gdzie chcieli);
2 Sam.15:20: BW: idę, sam nie wiedząc, dokąd iść; BG: idę, sam nie wiem dokąd; dosłownie: idąc, gdzie idę (= idąc, gdzie chcę);
2 Król.8:1: UBG: zamieszkaj jako przybysz tam, gdziekolwiek będziesz mogła zamieszkać; BW: zamieszkaj w jakimkolwiek obcym kraju; dosłownie: emigruj, gdzie emigrujesz (= emigruj, gdzie chcesz).
A co miał na myśli Piłat w Jana 19:19-22: co napisałem, to napisałem (= napisałem, co chciałem)?
A co my Polacy mamy na myśli mówiąc: Co zrobię, to zrobię, nie twoja sprawa = Zrobię, co zechcę, nie twoja sprawa?
W świetle tych przykładów:
Jestem, który jestem = Jestem tym, kim chcę być:
Mam pełną kontrolę nad Swym istnieniem i postępowaniem z powodu 100% doskonałości; jestem bytem absolutnym i ciągłym, bez początku, niepodobnym do żadnego innego i niepojętym; istnienie wszystkich innych jest ode mnie zależne jako ich źródle; wszyscy inni są tylko kopią mnie samego, w różnym stopniu odbiegającą od oryginału; mogę zrealizować wszystko, co chcę, gdyż wszystko jest w mojej mocy, moim zasięgu, poniżej mnie, a więc nigdy nie może stać się nic, co mogłoby mnie zaskoczyć, czego nie przewidziałbym i co byłoby poza moją kontrolą.
Jestem, który jestem – dotyczy przymiotów charakteru;
Jestem = istnieję, dotyczy przymiotów istoty Boga, głównie Jego nieśmiertelności, ale także wszystkich pozostałych – wszechmocy, wszechwiedzy, samoistności, niewidzialności, duchowości, cielesności, osobowości itd.
Bóg, tak jak Jego każde moralnie wolne stworzenie, stworzone na Jego obraz,
posiada bowiem DWIE doskonałości:
ISTOTY
i CHARAKTERU, które dwoma różnymi rzeczami
Doskonałość istoty – dotyczy sfery fizycznej / duchowej (zależnie od poziomu bytu), umysłowej, artystycznej, moralnej i religijnej (w przypadku Boskich stworzeń jest dziełem Boga – Jego prezentem dla Jego stworzeń; w przypadku Boga istniała od zawsze przez nikogo nie stworzona, czego nie potrafię teraz wyjaśnić).
Doskonałość charakteru to indywidulane dzieło każdego inteligentnego stworzenia, wypracowywane w posłuszeństwie Boskiemu prawu, pod Jego kierownictwem (w przypadku Boga istniała w Nim od zawsze, a więc nie musiała być wypracowywana, czego także nie potrafię teraz wyjaśnić).
W ten sposób wyrażenie „Jestem, który jestem + Jestem” jako imię Boga łączy w sobie dwa znaczenia tego słowa: Jego charakter i naturę (nasze znaczenia nr 7 i 2), czyli Jego całą istotę, w której miał On towarzyszyć Izraelowi, zaspokajać jego wszystkie potrzeby (czy można się czymkolwiek martwić, mając takiego Boga: Jestem, który jestem + Jestem?).
Wg 2 Moj.3:15 nie tylko Żydzi, lecz ostatecznie wszystkie narody poznają Boga i w Jego charakterze i w Jego istocie: I mówił jeszcze Bóg [elohim] do Mojżesza: Tak powiesz synom Izraela: JHVH, Bóg [elohim] ojców waszych, Bóg [elohim] Abrahama, Bóg [elohim] Izaaka, i Bóg [elohim] Jakuba posłał mię do was; to jest imię moje [Jestem, który jestem + Jestem] na wieki, i to pamiątka/wspomnienie moje od narodu do narodu/z pokolenie na pokolenie (por. Ps.22:28).
Wszyscy, którzy kiedykolwiek uzyskają doskonałość i staną się kopią Boga, także będą mogli powiedzieć o sobie „Jestem, który jestem + Jestem”, choć tylko w zakresie ograniczonym do swego życia na danym poziomie, które będzie całkowicie pod ich kontrolą i nigdy nie spotka ich nic, co doprowadziłoby ich do upadku czy okazało się zbyt trudne do rozwiązania!